Jeżowiec

Bardzo znana i często spotykana grupa Zwierząt. Zamieszkuje wszystkie morza i oceany, gdzie zasolenie wynosi 20‰ i więcej. Nie jeden z nas miał bliskie spotkania z wystającymi, łamliwymi kolcami jeżowców. Zamieszkują strefę denną, często lokując się pomiędzy kamieniami. Trudno zauważalne szczególnie, gdy morze jest wzburzone i odległość od granicy wodno lądowej w głąb morza pokrywają rozbijające się fale. Nadepnięcie jest bolesne i trudno się goi. Najlepiej stosować zawsze gumowe buty z twardą podeszwą, takie np. nurkowe.

Jeżowce zaliczamy do gromady bezkręgowców, do typu szkarłupni, a w zapisie kopalnym znane są już od paleozoiku. Ich ciało zbudowane jest z twardego, wapiennego pancerza (składa się z dwudziestu rzędów pięciokątnych płytek w postaci podwójnych, naprzemianległych pasów), pokrytego miękkimi tkankami. Jeżowce wyposażone są, w charakterystyczny tylko dla szkarłupni, układ ambulakralny (układ wodny). Jest to pięciopromienny układ kanałów i zbiorników wyściełanych nabłonkiem rzęskowym. Pełni on funkcję lokomocyjną, dotykową, oddechową i wydalniczą.

Warto dodać, że niektóre ich gatunki wyposażone są w jadowy narząd raniący (pedicellaria - krótsze kolce zakończone kleszczami w postaci ruchomych szponów), którym przebijają skórę i wprowadzają jad. Toksyny są niebezpieczne dla człowieka. Wywołują ból, pieczenie, drgawki, trudności oddechowe, a w ekstremalnych przypadkach mogą spowodować śmierć. Inne, szczególnie występujące w strefie tropikalnej, posiadają kolce również połączone z gruczołami jadowymi. Są rozdzielnopłciowe, a dymorfizm płciowy zazwyczaj nie występuje.

Nurkując i przyglądając się jeżowcom wydawać by się mogło, że patrzymy na nastroszoną kolcami kulę. Okazuje się, że zwierzęta te, patrząc od góry, są rzeczywiście kuliste, jednak ich ciało jest mniej lub bardziej spłaszczone (może być wydłużone, owalne lub sercowate), często różnorodnie ubarwione, za to zawsze gęsto pokryte wapiennymi i do tego ruchomo osadzonymi kolcami; taka swoista "pękata rozgwiazda". Otwór gębowy znajduje się na spodniej części ciała, odbytowy zaś na stronie wierzchniej. Jeżowce dzieli się na regularne i nieregularne. W grupie tych pierwszych otwór gębowy wyposażony jest w aparat szczękowy zwany "latarnią Arystotelesa" (aparat żujący złożony z 5 zębów o kształcie dłutowatym). Zwierzęta te są wszystkożerne (głownie żywią się bezkręgowcami, roślinami i martwą materią organiczną), a przy pomocy nóżek ambulakralnych i kolców przemieszczają się po dnie z zawrotną prędkością kilku centymetrów na minutę. Dziś znanych jest około 1000 gatunków jeżowców.

Nazwa jeżowców pochodzi od greckiego słowa "echinos" - jeż oraz "eidos" - rodzaj.

Ciekawostką jest, że niektóre z jeżowców stanowią przysmak kulinarny. Konsumują je mieszkańcy Chin, Japonii, czy np. Chile. Do jedzenia nie nadaje się całe ciało kolczastego zwierzaka, a jedynie jego organy płciowe i ikra. Ta ostatnia, jaskrawopomarańczowa, wykorzystywana jest jako efektowny składnik popularnych sushi i sashimi. Odnośnie zaś Morza Śródziemnego, w kuchni greckiej jeżowce bywają używane do wzbogacenia smaku i zapachu omletów, zup rybnych, czy po prostu owoców morza.

Systematyka:

Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	szkarłupnie
Gromada	Jeżowce